آشنایی با وصیت عهدی

 وصایت بر اموال
وصایت بر اموال می‌تواند شامل اموری نظیر کفن و دفن و تجهیزات پس از مرگ، ادای دیون و صدقات، وصول مطالبات و بازگرداندن اموالی که نزد موصی امانت بوده‌اند به صاحبان آنها باشد. همچنین اگر موصی نسبت به یک‎سوم اموالش وصیتی کرده است، وصی باید آنها را از ارث خارج کند و طبق وصیت عمل کند یا اینکه سهم‌الارث هر یک از ورثه را بدهد.

 شرایط وصی
به گزارش مهداد، وصی باید عاقل، بالغ و رشید باشد. سن بلوغ در دختر ۹ سال تمام قمری و در پسر ۱۵ سال تمام قمری است. همچنین رشید به کسی گفته می‌شود که عقل معاش داشته باشد یعنی در معاملاتش نفعی که مورد قبول عقلا و عرف جامعه است (نفع عقلایی) وجود داشته باشد. بنابراین نمی‌توان مجنون، صغیر و سفیه را وصی قرار داد. 
اما قانون مدنی در این زمینه گفته است که می‌توان یک نفر صغیر را به اتفاق یک نفر کبیر(کسی که بالغ و رشید است) وصی قرار داد. البته تا زمانی که صغیر به سن بلوغ و رشد برسد مسئولیت انجام امور با کبیر خواهد بود و پس از آن که صغیر به سن بلوغ و رشد رسید مسئولیت انجام امور با هر دوی آنها خواهد بود.
باید توجه داشت تا زمانی که صغیر، کبیر شود، گویی موصی یک نفر را به عنوان وصی قرار داده است. پس صغیر پس از رسیدن به سن کبر (بلوغ و رشد) حق اعتراض نسبت به اعمال گذشته‌ وصی کبیر و نحوه اداره‌ اموال یا انجام امور مورد وصایت را نخواهد داشت چرا که حق مداخله از طرف موصی نسبت به زمان قبل از بلوغ و رشد وصی داده نشده است. ولی هرگاه وصی کبیر در زمانی که عمل وصایت را به تنهایی انجام می‎داده، موضوع وصیت (موصی‎به) را که مثلا مالی است تغییر، تبدیل، تلف یا ناقص کرده باشد، وصی صغیر پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد حق اقامه‌ دعوا در دادگاه و مطالبه‌ جبران خسارت را خواهد داشت. چرا که موصی‎به (موضوع وصیت) موضوعی است که صغیر نیز پس از کبیر شدن نسبت به آن حق وصایت یعنی حق مداخله در اداره‌ آن را خواهد داشت. 
همچنین موصی (وصیت‎کننده) می‌تواند یک نفر مجنون یا سفیه را به همراه یک نفر عاقل یا رشید وصی قرار دهد که همانند حکمی که راجع به صغیر گفته شد، تا زمانی که مجنون، عاقل و سفیه، رشید شود، مسئولیت با عاقل یا رشیدی است که به همراه سفیه یا مجنون وصی قرار داده شده است و پس از عاقل شدن مجنون یا رشید شدن سفیه امور مورد وصایت را باید با یکدیگر انجام دهد و هر دو مسئولیت خواهند داشت. وصی قرار دادن کافر بر مسلمان نیز باطل است. اما به نظر می‌رسد که عدالت شرط وصایت نیست. آنچه که در صحیح بودن وصیت لازم است، این است که وصی به امور وصایت عمل کند بنابراین اگر وصی غیرعادل نیز باشد، وصیت صحیح است. چرا که در قانون مدنی ماده‎ای موجود نیست که عدالت را شرط صحت وصیت دانسته باشد. (البته در این امر بین فقها اختلاف نظر است و برخی عدالت را شرط وصایت می‎دانند.)
در نهایت موصی می‌تواند صفاتی را که علاوه‌ بر اینها مدنظرش است، در وصیت‌نامه قید کند که به آنها نیز باید عمل شود. بنابراین اگر موصی صفت خاصی را قید کرده باشد که بعدها وصی فاقد آن شود، از سمت وصایت برکنار خواهد شد. (منعزل می‌شود.)
تمام این شرایطی که گفته شد باید در زمان فوت موصی موجود باشند. بنابراین اگر موصی شخصی را وصی قرار داد که در زمان نوشتن وصیت، آن شخص صفات لازم را نداشت ولی بعداً آن صفات را کسب کرد و در زمان فوت آن صفات را دارا بود، وصیت صحیح است
وصی باید طبق وصایای موصی رفتار کند. در غیر این صورت از سمت وصایت منعزل و برکنار خواهد شد. منظور از رفتار نکردن طبق وصیت، خیانت در امر وصایت است. یعنی هرگاه بدون توجه عمل نکند یا اشتباه کند، وصایتش از بین نمی‌رود ولی مسئول (ضامن) خواهد بود.
چنانچه وصی از سمت وصایتش منعزل شود، حاکم (منظور دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به این امر را دارد) وصی دیگری به جای او معین خواهد کرد.
در مواردی که وصی مجنون می‌شود یا به هر علتی مثلاً بیماری موقتاً نمی‌تواند به امر وصایت بپردازد، از سمت وصایت برکنار نمی‌شود. بلکه دادگاه شخصی را که به او امین گفته می‌شود، معین می‌کند تا موقتا امور مربوطه را انجام دهد و پس از برطرف شدن جنون یا بیماری دوباره خود آن شخص امور را انجام می‌دهد.